Tədqiqatçılar iddia edirlər ki, insan DNT-sindəki iki kiçik dəyişiklik əcdadlarımızın dik yeriməkdə böyük rol oynayıb.
“Xəbərsiz” bildirir ki, bu dəyişikliklərin əsas çanaq sümüyünün inkişafını dəyişdirdiyini müəyyən edib.
Bu, qədim insanlara digər primatlar kimi dörd ayaq üstə sürünməkdənsə, ayaq üstə durmağa, tarazlığı qorumağa və iki ayaq üzərində yeriməyə imkan verir.
Dəyişikliklərdən biri əllərinizi budunuza qoyduğunuzda hiss edilən əyri sümük olan qasıq sümüyünü 90 dərəcə fırlanmağa məcbur edib. Bu, çanaqdakı əzələlərin bağlanma üsulunu dəyişdirərək, əvvəllər dırmaşmaq üçün istifadə edilən quruluşu ikiayaqlı hərəkət üçün uyğunlaşdırılmış quruluşa çevirdi.
Başqa bir genetik dəyişiklik bud sümüyünün sərtləşməsini yavaşlatdı və onun yanal genişlənməsinə və qısa bud-çanaq oynağının meydana gəlməsinə daha çox vaxt verdi.
Harvard Universitetindən tədqiqatın həmmüəllifi Terens Kapelini deyir ki, bu dəyişikliklər “heyvanın kürəyində adətən tapılan və onu irəli itələyən əzələlərin yaradılması və hərəkəti üçün lazım idi, lakin indi yanlarda tapılıb, yeriyərkən dik duruşumuzu qoruyub saxlamağa kömək edir”.
Alimlər insanlar, şimpanzelər və siçanlarda inkişaf edən çanaq toxumasının nümunələrini tədqiq edərək, kiçik nümunələri kompüter tomoqrafiyası görüntüləri ilə müqayisə ediblər.
Onlar aşkar ediblər ki, insan çanaq qığırdaqları digər primatlarda olduğu kimi şaquli deyil, yana doğru böyüyür və sonradan sərtləşərək, formalaşma zamanı strukturun genişlənməsinə şərait yaradır.
Əlavə təhlillər göstərir ki, fərq genlərin tənzimlənməsindəki incə dəyişikliklər, müəyyən genlərin fəaliyyətini tənzimləyən “on-off açarları” ilə bağlıdır.
İnsanlarda qığırdaq əmələ gətirən genlər yeni nahiyələrdə işə düşür, üfüqi böyüməyə kömək edir, sümük əmələ gətirən genlər isə daha sonra aktivləşərək sərtləşmə prosesini ləngidir.
Primatlar eyni inkişaf genlərinin çoxunu paylaşdıqları üçün tədqiqatçılar bu dəyişikliklərin insan təkamülünün əvvəlində, növümüzün şimpanzelərdən ayrıldığı zaman ortaya çıxdığını fərz edirlər.
Tədqiqatçılar qeyd etdilər ki, yeriməyi mümkün edən eyni təkamül uyğunlaşmaları da insanın omba oynağını osteoartritə qarşı daha həssas edə bilər.
Səma Sevyarlı
