Valideynlər çox vaxt yorğunluq və ya məyusluq anlarında uşağın bunları necə qəbul edəcəyini düşünmədən müəyyən şeylər söyləyirlər. Sözlər böyüklər üçün zərərsiz səslənsə də, çox vaxt uşaqların yaddaşında qalır və onların özlərini və ətrafdakı dünyaya baxış tərzini formalaşdırır. Müəyyən ifadələr təkrar olunarsa, uşağın özünə inamını və özünə dəyər hissini zədələyə bilər. Bunlar kiçiklərə heç vaxt deməməli olduğumuz cümlələrdən bəzi nümunələrdir.
1. “Ağlamağı dayandır.”
Üzülən uşağa bu cümlə hisslərinin arzuolunmaz və ya yanlış olduğunu bildirir. Onları qadağan etmək əvəzinə, anlayış göstərmək və duyğularını tanımaq və ifadə etməyi öyrənməyə kömək etmək vacibdir.
2. “Niyə qardaşın/bacın kimi ola bilmirsən?”
Müxtəlif valideynlik məsləhətçiləri qeyd edirlər ki, uşaqları müqayisə etmək qısqanclıq və aşağılıq hissləri yaradır. Hər bir uşağın öz tempi və istedadı var, ona görə də müqayisələr motivasiya etmir, əksinə, etibarsızlıq və paxıllıq yaradır.
3. “Çünki mən belə dedim”
Bu ifadə qısa müddətdə müzakirəni dayandıra bilər, lakin uzun müddətdə uşağın fikrinə hörmət edilməməsi mesajını verir. Bunun əvəzinə səbəbləri izah etmək və uşağı sərhədlər haqqında söhbətə daxil etmək daha faydalıdır.
4. “Sən heç vaxt heç nəyi düzgün etmirsən”
Psixoloqlar xəbərdarlıq edir ki, bu cür ifadələr uşağın özünə inamını ciddi şəkildə zədələyə bilər. İnsanı tənqid etmək əvəzinə, davranışına diqqət yetirmək və uşağı yenidən cəhd etməyə təşviq etmək daha yaxşıdır.
5. “Sakit ol!”
Valideynlərin bəzən səbrləri tükənsə də, bu ifadə nadir hallarda arxayınlıq gətirir. Bu anda uşaqlara əlavə təzyiq və ya əmrlər deyil, sakit qalmaq üçün böyüklərdən nümunə lazımdır.
6. “Ayıb olsun sənə.”
Uşaq inkişafı üzrə ekspertlər qeyd edirlər ki, utanc məsuliyyəti öyrənmək deyil, günahkarlıq hissi yaradır. Uşağa “pis” olduğunu hiss etdirməkdənsə, ona müəyyən davranışın niyə yanlış olduğunu və onu necə düzəldə biləcəyini anlamağa kömək etmək vacibdir.
Sözləri diqqətlə seçmək təslim olmaq demək deyil, əksinə, uşaqların özünə inamlı və empatik şəxsiyyət kimi yetişməsinə kömək edən hörmət və anlayış göstərmək deməkdir.
Səma Sevyarlı