Xəbər verdiyimiz kimi, Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev Rusiya və Qazaxıstan arasında hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq və müttəfiqlik haqqında bəyannamə imzalayacağını açıqlayıb.
Mövzu ilə bağlı “Xəbərsiz”ə danışan deputat Elçin Mirzəbəyli bildirib ki, Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin “Qazaxıstan və Rusiya arasında münasibətlərin hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq və müttəfiqlik səviyyəsinə keçməsi haqqında Bəyannamənin imzalanması” barədə açıqlaması, əslində, Mərkəzi Asiyada yeni diplomatik düzənin formalaşmasına işarə edir.
“Tokayevin sözləri Moskva ilə münasibətlərin yeni mərhələyə daxil olmasını ifadə etsə də, bu, Qazaxıstanın xarici siyasət kursunda tam istiqamət dəyişikliyi demək deyil. Daha çox tarazlıq manevri xarakteri daşıyan bu addım, Qazaxıstanın regional və qlobal güclər arasında çoxvektorlu siyasətini qorumağa yönəlib”. – deyə o, əlavə edib.
Plenari qeyd edib ki, “Müttəfiqlik səviyyəsinə keçid” ifadəsi diplomatik dildə sadəcə “yaxınlaşma” anlamı daşımır. Bu, siyasi, iqtisadi və təhlükəsizlik sahələrində koordinasiyanın dərinləşməsi deməkdir. Tokayevin bu addımı Moskva ilə münasibətləri möhkəmləndirməklə yanaşı, Rusiyanın son illərdə Mərkəzi Asiyada azalan təsirinə qarşı “sabitləşdirici jest” kimi də qiymətləndirilə bilər.
Bununla belə, Qazaxıstanın xarici siyasət kursunun əsas sütunu olan çoxvektorlu strategiya hələ də qüvvədədir. Tokayev üçün əsas məsələ Rusiya ilə münasibətləri sabitləşdirməklə yanaşı, Çin, Türkiyə və Qərb ölkələri ilə əməkdaşlığı davam etdirməkdir. Çin üçün Qazaxıstan, “Bir Kəmər, Bir Yol” layihəsinin Mərkəzi Asiyadakı əsas keçid nöqtəsidir. Pekin Tokayevin Moskva ilə yaxınlaşmasından narahat olsa da, Qazaxıstanın tam şəkildə Rusiyanın orbitinə düşməsini də istəmir. Ona görə də Çin iqtisadi təsirini artırmaq və nəqliyyat-logistika layihələrində iştirakını genişləndirməklə tarazlığı qorumağa çalışacaq.
“Türkiyə baxımından Qazaxıstan Türk dünyasının inteqrasiya proseslərində strateji mövqeyə malikdir. Amma görünən mənzərə bunu deməyə əsas verir ki, Qazaxıstan Ankarayla əlaqələrini daha çox iqtisadi və mədəni layihələr üzərindən inkişaf etdirmək niyyətindədir.
Qərb üçün Qazaxıstan Mərkəzi Asiyada enerji və nəqliyyat baxımından mühüm tərəfdaşdır. Rusiya ilə münasibətlərin “müttəfiqlik səviyyəsinə” çatdırılması Avropa İttifaqı və ABŞ-da müəyyən narahatlıq doğura bilər. Bu, Qazaxıstana yönələn birbaşa investisiyaların azalmasına və bəzi strateji layihələrin təxirə salınmasına səbəb ola bilər. Lakin Tokayev üçün bu risk qəbul ediləndir, çünki əsas prioritet ölkə daxilində sabitlik və siyasi dayaqların möhkəmlənməsidir”, – o, qeyd edib.
Deputat vurğulayıb ki, Tokayevin bu bəyanatı həm də daxili siyasət mesajı kimi oxunmalıdır. O, Qazaxıstanın “Rusiya ilə dostluqdan uzaqlaşmadığını”, eyni zamanda, “Qərbə qarşı düşmənçilik etmədiyini” göstərmək istəyir. Bu baxımdan, bəyannamə həm Moskva üçün inam siqnalıdır, həm də beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında Tokayevin balanslaşdırılmış lider obrazını gücləndirir.
Beləliklə, Tokayevin Moskvaya səfəri ərəfəsində səsləndirdiyi “müttəfiqlik səviyyəsi” barədə bəyanat Qazaxıstanın çoxvektorlu siyasətinin yeni mərhələsidir. O, Rusiya ilə münasibətləri dərinləşdirməklə, təhlükəsizlik və iqtisadi sabitliyi qorumaq, eyni zamanda, Çin, Türkiyə və Qərb istiqamətlərində manevr imkanlarını saxlamaq istəyir. Qazaxıstan bu yolla həm regional balansı qorumağa, həm də Mərkəzi Asiyada “neytral, lakin aktiv oyunçu” statusunu möhkəmləndirməyə çalışır.
Ziyafət Əlisoy
